Het meest klimaatbestendige gebouw is een betonnen, waterdichte, zelfvoorzienende bunker. Maar het meest duurzame gebouw is dat natuurlijk niet. Met dat verschil geven we heel kort aan, wat ‘climate resilient architecture’ of, in onze woorden, ‘klimaatvriendelijke architectuur’ is: gebouwen die klaar zijn voor veranderingen in het klimaat op de lange termijn, én die met hun constructie, onderhoud en voorzieningen datzelfde klimaat zo weinig mogelijk belasten.
een complexe opgave
Dat maakt klimaatvriendelijke architectuur tot een complexe opgave: het gaat niet alleen om het gebouw zelf, maar ook om het niet accepteren dat dat gebouw het klimaat beïnvloedt. Zou je ‘climate resilience’ willen vertalen, dan is ‘weerbaarheid’ een te smalle vertaling, en ‘veerkrachtigheid’ te weinigzeggend. Dat is dus de reden wat wij graag het begrip ‘klimaatvriendelijk’ gebruiken.
Bovendien kun je op verschillende manieren uitleg geven aan het begrip. Als je iets maakt dat veel materiaal en energie kost, maar wel heel lang meegaat, is het misschien wel net zo ‘resilient’ als iets dat korter meegaat maar minder aanslag doet op materialen en energie. En een tijdelijk gebouw is misschien wel verantwoorder dan een gebouw dat voor honderd jaar wordt neergezet, omdat technieken en inzichten zich ondertussen ontwikkelen. De regelgeving loopt op dat punt nog achter: een gebouw dat geen energie nodig heeft vanuit zijn constructie wordt nu nog hetzelfde beoordeeld als een gebouw dat zijn energievraag oplost doordat er een windmolen naast staat. Daar worden wel al stappen in gezet: de BENG splitst het gebouw op in grofweg de schil en de installaties. Vroeger kon je met het een, het ander compenseren. Nu niet meer.
Climate resilience is een ook een grote opgave omdat iedereen mee moet doen. We moeten werken vanuit voorbeelden naar een verandering in het denken en het systeem. Er is nog veel weerstand, omdat er gevraagd wordt om anders denken en doen – en dat kost nu eenmaal gewenningstijd. Je moet kunnen voorsorteren op wat gebeuren gaat, acceptatie aantrekkelijk maken. Bouw bij voorbeeld een huis op een terp in een retentiegebied en maak daar een situatie met een eigen, hoge kwaliteit van. Daarbij helpen succesvolle voorbeelden, kennis en ervaringen uit andere landen en culturen, en een overheid die ruimte maakt in de regelgeving.
laten zien dat het anders kan
Hier ligt een taak voor de architect, die immers uit de aard der zaak op de toekomst is gericht. Hij of zij gebruikt kan niet alleen voorbeeldcases creëren, maar daarmee ook directe of indirecte impact hebben. BKVV werkt bij voorbeeld in Afrika, leert daar nieuwe benaderingen en technieken hanteren, maar creëert al doende ook ‘resilient’ gebouwen. Niet alleen in Afrika zelf, maar met de verworven kennis ook in Nederland. Klimaatvriendelijke architectuur begint met te laten zien dat het anders kan.
