Kennis en ervaring reizen in onze tijd eenvoudig over de aardbol. Overal wordt samengewerkt aan van alles en nog wat door professionals, specialisten en wetenschappers met heel verschillende achtergronden. Waarom? Omdat in die samenwerkingen we kunnen leren van elkaar en er daardoor nieuwe inzichten ontstaan.
afrikaanse bouwers en architecten werken vanuit heel andere randvoorwaarden
Dus wat doet een Nederlandse architect in Afrika? Leren van én leren aan de lokale gemeenschappen waarbinnen hij of zij aan opdrachten werkt. Afrikaanse bouwers en architecten werken vanuit heel andere randvoorwaarden dan Europeanen. Zo wordt er veel meer uitgegaan van de gegeven eigenschappen van de plek waar het gebouw of het gebied moet worden ontwikkeld. In Nederland zijn wij veel meer gewend om de plek aan te passen aan de eisen van het gebouw en het gebruik daarvan. Verder is de culturele component in Afrika veel sterker: uitgangspunt is altijd de behoefte van de gemeenschap als geheel, niet, zoals in Nederland, van het individu in zijn verhouding tot de gemeenschap. En waar we in Nederland heel goed zijn in slim bouwen, in het creëren van meerwaarde voor de aangetroffen situatie, wordt in Afrika veel meer uitgegaan van de bestaande waarde van de plek, en daarop voortgeborduurd.
Uit de combinatie van de beide invalshoeken kunnen mooie dingen ontstaan. Maar dat werkt alleen als we werken vanuit wederzijds respect. Als we begrijpen dat wat we samen kunnen doen, meer waarde heeft dan wat we ieder voor zich kunnen doen. Als we, en dat gebeurt helaas nog maar al te vaak, als niet-Afrikanen niet betuttelend zijn. Het risico van koloniaal gedrag is nog steeds aanwezig. Kijk bij voorbeeld wat de Chinezen in Afrika doen: ze bouwen aan grootschalige infrastructuurprojecten op basis van leningen die, bij gebrek aan financiële middelen, vaak wordt terugbetaald met het eigendom van zaken als een mijn of een haven.
Wij gaan er veel persoonlijker in, komen met authentieke intenties, werken echt samen en richten ons op lange-termijnrelaties.
eigenlijk lopen afrikaanse architecten voor op nederlandse architecten
Wat valt er allemaal te leren voor een Nederlandse architect in Afrika? Feitelijk zijn de zaken waar we mee te maken hebben (woningtekort, climate resilience) hetzelfde – maar in Afrika zijn ze veel extremer. Het woningtekort is vele malen groter, en waar klimaatverandering (met gevolgen als extreem weer of overstromingen) bij ons vooralsnog voornamelijk overlast veroorzaakt, gaan in Afrika dingen gewoonweg kapot en moeten ze van de grond af aan opnieuw worden opgebouwd. De energievoorziening valt uit, er is geen water beschikbaar, de brug stort in.
Dat vraagt om een andere benadering en inspanning van de architect. Eigenlijk lopen Afrikaanse architecten daardoor voor op Nederlandse. Oplossingen worden pragmatischer aan de ene kant, duurzamer aan de andere. Als je huis ooit is weggespoeld, weet je dat je het niet op die plek en op die wijze terug moet bouwen. Als we de universiteitscampus die we hebben gerealiseerd naar westers model bedacht hadden, dan had de nabijgelegen stad geen stroom meer gehad. Het gaat echt om minderen en om lokale oplossingen.
Hier komt de Afrikaanse benadering, waarbij de gemeenschap uitgangspunt is van het bouwproces, goed tot zijn recht. De verzamelde kennis van de gehele gemeenschap kan worden ingezet, afstemming tussen partijen is een organisch proces, het belang is een gedeeld belang.
Om daar als Nederlandse architect een bijdrage aan te kunnen leveren, moet je je voegen naar die benadering. Je komt niet om ‘de mensen te helpen’, maar om vanuit je vakgebied werkelijk samen te werken, altijd in afstemming met de lokale overheid en gemeenschap. En je komt niet voor een hit and run-actie, maar bouwt aan een lange en duurzame relatie. Alleen dan creëer je gezamenlijk meerwaarde.
